Fairchild Republic A-10 Thunderbolt II Nedir?
A-10 Thunderbolt II, kara birliklerine yakın hava desteği sağlama görevi
için özel olarak geliştirilen ilk hava platformudur. Orijinal takma adı
“Warthog” (kısaca Hog) olmasına rağmen II. Dünya Savaşı’nda kara
birliklerine yakın hava desteği sağlamış olan P-47 Thunderbolt’a
izafeten aynı isimle anılmaktadır.
ABD’li Fairchild Republic firması tarafından üretilen A-10 Thunderbolt
II, düşük irtifa ve düşük hızda manevra yapabilen, isabetli silah sevk
yeteneği olan basit ve etkili, her türlü yer hedefine özellikle de tank
ve zırhlı araçlara saldırabilen iki motorlu bir jet uçağıdır. Soğuk
Savaş döneminde alçak uçuşla Sovyet tank ve zırhlılarını imha etmek
üzere tasarlanmıştır. “Tank Katili” olarak anılır. Savaş alanı üzerinde
300 m altındaki irtifalara inip büyük kanat alanı sayesinde düşük
hızlarda yerdeki düşman unsurlarını ateş altına alabilir. Kısa ve ham
pistlerden iniş-kalkış yapabilmesi Thunderbolt’a cepheye yakın
alanlardan harekat olanağı sağlar. Oldukça dayanıklı bir uçaktır, bu da
ona geniş bir kombat yarıçapı ve savaş alanında uzun süre kalabilme
yeteneği vermektedir. Sistem ve zırhı sayesinde hayatta kalma olasılığı
yüksektir. Hasara karşın pilotun uçağı üsse geri döndürebilecek
şekildeki dizaynı ve görev yükü-menzili uçağın dikkat çeken
unsurlarıdır. Pilot kabininin etrafı 3.8 cm kalınlığında titanyum zırh
ile kaplıdır. Uçağın tümü zırhlı değildir, zırh sadece kokpite ve yakıt
deposuna uygulanmıştır. Uçağın dizaynında performanstan çok alçak irtifa
(300 m) seyirlerinde yerden açılacak ateşe karşın hedefin imhası ve
üsse dönme esas alınmıştır. Bu özellikleri kullanıcı pilotların uçağa
güven duymasına ve hedefe giderken konsantrasyonunun korunmasını sağlar.
I. Körfez Savaşı’nda bazı A-10 uçaklarında, gövde ve kanatlarda 30 cm
civarında uçaksavar mermi delikleri olmasına karşın uçaklar üsse geri
dönebilmiştir.
Geliştirilmesi
ABD, Vietnam Savaşı’nda yakın hava desteği için çok değişik tipte farklı
uçaklar kullandı. Fakat hiçbirinden beklediği verimi alamadı. Vietnam
deneyimleri neticesine, Soğuk Savaşta farklı coğrafyalarda yakın hava
desteği sağlayabilecek bir uçak ihtiyacı olduğu saptandı. Northrop
Grumman YA-9 ve Fairchild Republic A-10 arasından A-10 seçildi ve 715
adetlik sipariş verildi. Tek kişilik olan A modeli 10 Mayıs 1972’de, iki
kişilik eğitim amaçlı olan B modeli de Mayıs 1974’de ilk uçuşunu
gerçekleştirdi. İlk servis A-10 uçağı Eylül 1975’de
Arizona/Davis-Monthan Hava Üssü’nde göreve başladı. Mart 1984’de son
A-10’un teslimatı da tamamlandı. 1978’de FAC (İleri Hava Kontrolü) için
bazı A-10 uçakları OA-10 standardına getirildi. Makinalı top kaldı ancak
hedef için beyaz dumanlı roketler ve daha sonra da lazer
işaretleyiciler takıldı. A-10 ile OA-10 arasındaki temel fark OA-10’un
kendini hava tehdidine karşı korumak için AIM-9 Sidewinder
havadan-havaya füze taşıyabilmesidir. A-10’un A, B ve C versiyonları
vardır. B modeli eğitim versiyonudur ve az sayıda (30) üretilmiştir.
Modernizasyon sonrası ortaya çıkan C modeli ilk uçuşunu 20 Şubat 2005’te
gerçekleştirmiştir. A-10C geliştirilmiş nişan alma teknolojileri
sayesinde JDAM (Müşterek Doğrudan Taarruz Mühimmatı) ve rüzgar etkisi
düzeltilmiş mühimmat dağıtıcılar gibi önceki versiyonlarda bulunmayan
akıllı silah sistemlerini kullanma yeteneğine sahiptir. Datalink ve
glass (dijital) kokpite sahip olan A-10C geliştirilen yetenekleri
sayesinde hem her türlü hava koşulunda daha etkin silah donanımı ile
yakın hava desteği (CAS) görevlerinde daha etkin olabilecek, hem de daha
değerli hedeflerin vurulmasında görev yapabilecektir. En güncel
modernizasyon paketini oluşturan Hassas Angajman Programı Aralık 2006’da
Arizona Davis-Monthan Hava Kuvvetleri Üssü’nde tanıtılmıştır. Bu
program dahilinde sensörlerin tam entegrasyonu, veri bağlantısı ve
hedefleme podu başta olmak üzere, birçok geliştirmeye tabi tutulacak
olan yeni nesil A-10’lar, bu çalışmaların sonucunda, daha yüksek
irtifalardan ve daha uzun menzilden taarruz yapabilecek. Program
çerçevesinde uçağın kokpiti de iki adet yeni çok-fonksiyonlu renkli
gösterge ve yeni bir HOTAS arayüzünün sisteme eklenmesi ile
geliştirilecek. Bu yenilikler pilotun durumsal farkındalığını ve görev
performansını arttıracaktır.
Ağır uçaksavar yaralarına rağmen üssüne geri dönmeyi başaran bir A-10
A-10, iki adet General Electric TF34-GE-100 turbofan motoru
taşımaktadır. Bu motorların her biri 9.565 libre gücündedir. Motorlar
gövde üstündedir ve birbirinden ayrılmıştır. Böylece yerden gelebilecek
saldırılarda hasar görmemesi amaçlanmıştır. Motorlardan birisi isabet
alsa dahi diğer motor göreve devam edebilir. Motor sesi çok değişiktir,
hafif bir ıslık sesini andırır. Bu da uçağın saldırı anında erken fark
edilmemesini sağlar. Motorlar düşük sıcaklık yaydıklarından stinger gibi
yerden atılan ısıya duyarlı füzelerin takibini zorlaştırır. Uçağın
radar izi oldukça yüksektir, radar emici malzeme kullanılmamıştır.
Soğuk Savaş döneminde T-62 tanklarının zırhlarını orta irtifadan delmek
için geliştirilen 30 mm’lik GAU-8/A Gatling Makinalı Topu uçağın en
etkili silahıdır. Top, 7 namluludur ve 0.43 kg-0.75 kg ağırlığında 1.350
adet mermi kullanır. 6500 metreden tank imhası yapabilir, pilotun
seçimine göre dakikada 2100-4200 mermi atabilir. Gatling topunda
seyreltilmiş uranyumlu mermiler kullanılır, mermi çekirdeklerinin içinde
seyreltilmiş radyasyonlu uranyum çubuklar bulunmaktadır. Bu uranyum
çubuklar merminin ateşlenmesi ile ısınarak kimyasal ve atomik bir
reaksiyona girer. Hedefi vuran mermi bir bomba etkisi yaparak patlar.
Dakikada 3900 mermi havadan yağan bomba yağmuru gibidir. Uçak, dahili
top cephanesi ve 11 adet harici silah istasyonunda azami 16.000 libre
(7.260 kg), tam dahili yakıtla 12.000 libre azami harici silah yükü
taşıyabilmektedir. Uçakta kullanılan diğer mühimmatlar; AGM-65 Maverick,
AIM-9L Sidewinder (Sadece OA-10 modelinde), GBU-10 Paveway II, GBU-12
Paveway II, GBU-16 Paveway II ve GBU-24 Paveway III Lazer güdümlü
bombalar, Mk-20 Rockeye, BLU-1, BLU-27/B Rockeye II, BL-755,
CBU-52/58/71/87/89/97 Demet bombaları, Mk-82/83/84 Genel maksat
bombaları, Mk-77 Yangın bombası (Napalm), JDAM (Sadece A-10C modelinde),
CBU-105 WCMD (Sadece A-10C modelinde), LAU-68 Hydra 70 mm (2.76 inç) ve
127 mm (5.0 inç) Roket podları taşıyabilmektedir. A-10 ayrıca ALQ-131
elektronik önlem (ECM) podu ve LITENING AT/Sniper XR hedefleme podları
(Sadece A-10C modelinde) da taşıyabilmektedir. NVIS (Gece Görüş Sistemi)
de Thunderbolt’un sahip olduğu sistemlerden biridir. Bu sistemle
uçaklar gece karanlığında da yer hedeflerine saldırı
düzenleyebilmektedir.
A-10, I. Körfez, Kosova, Afganistan ve II. Körfez Savaşlarında görev
yapmıştır. En büyük başarısı deniz seviyesindeki düz arazide gerçekleşen
I. Körfez Savaşı’dır. Uçağın üretim amaçlarına uygunluk gösteren bir
coğrafya olan Irak’ta 144 adet A-10 uçağı toplam 8.100 sorti yaptı. %
95.7 göreve hazırlık oranıyla bu filo, tüm savaşta harcanan AGM-65
Maverick’lerin % 90’ını ateşledi. Hedefleri arasında; zırhlı araçlar,
personel taşıyıcılar, ikmal konvoyları, Scud lançerleri yer aldı.
A-10’lar 987 Irak tankını, 1.200 topçu bataryasını, 9 SAM lançerini, 96
radar istasyonunu ve 2.000 kadar kamyon & taşıyıcı vs aracı tahrip
ettiler. Ayrıca Kuveyt sınırında iki adet Mi serisi Irak helikopteri 30
mm Gatling topu ile düşürüldü. I. Körfez Savaşında bir A-10 sağ motoruna
45 adet, sol motoruna ise 20 adet 20 mm lik uçak savar mermisi isabet
etmesine rağmen, patlamış iniş takımlarıyla üssüne dönebilmiş ve
sorunsuz bir iniş gerçekleştirmiştir.
USAF A-10A Thunderbolt II.
I. Körfez Savaşı’ndan sonra ABD Hava Kuvvetleri kuvvet yapısında
standartlaşma istemekteydi. A-10 uçaklarının bir kısmının müttefik
devletlere transferleri ve yerlerine yakın hava desteği için düzenlenmiş
F-16 (A-16) uçaklarının hizmete girmesi planlandı. Türkiye’ye de NATO
Güney Kanat Yardımı kapsamında 50 adet A-10 uçağının satışı teklif
edildi. Türk tarafının yaptığı incelemeler sonunda bu uçakların yaş ve
açık depolama sonucu kullanılabilir hale getirilebilmesinin zor ve
pahalı olduğu ve standartların dışında (30 mm makinalı top, motorlar)
parçalarının olması gerekçesiyle teklif kabul görmedi. Teklifin kabulü
durumunda hizmet ömrünü yarılamış 2 filoluk bir kuvvet için Türkiye’de
büyük bir altyapı yatırımı yapılması gerekecekti. Ayrıca, uçakların Hava
Kuvvetlerinde mi yoksa Kara Kuvvetlerinde mi görev yapacağı tartışması
da yaşanmıştı.
Yakın Hava Desteği uçağının önemini iyi kavrayan ABD Hava Kuvvetlerini,
A-10’ların yerine F-16’ları zırhlı hedeflere saldırı ve yakın hava
desteği öncelik alınarak modernize edip “A-16” adıyla göreve katmayı
planlıyordu. Fakat 1990’ların ikinci yarısında gövde altında 30 mm
Gatling toplu F-16 uçaklarıyla yapılan denemelerde problemlerle
karşılaşıldı. F-16’nın serbest uçuşlu bomba atışında isabet yüzdesi
A-10’dan daha yüksekti fakat yakın hava desteği için yapması gereken
düşük irtifa/düşük hızda manevraların uçağın kritik aksamında yüksek
oranda yıpranma yaptığı belirlendi. Böylece bu plandan vazgeçildi ve
A-10’un modernize edilmesi kararlaştırıldı. Modernizasyon sonucu bu
uçakların 2040’a kadar hizmette kalması planlandı. Modernize edilmeyen
uçakların Güney Kore, Japonya, Suudi Arabistan gibi müttefik devletlere
yardım kapsamında transferi düşünüldü fakat bu ülkeler saldırı
helikopteri tedarikini tercih ettiler.
A-10’un tek kullanıcısı ABD’dir. ABD Hava Kuvvetleri (USAF) ve Ulusal
Hava Muhafızları (ANG) birliklerine bağlı 150+ A-10A, 100+ OA-10A ve 95
A-10C (Ocak 2008 yılı tahmini verileri) aktif olarak görev yapmaktadır.
Çeşitli modernizasyon programları ile bu uçakların 2040’lı yıllara kadar
hizmette tutulması planlanmaktadır.
Teknik özellikler
Boyut Doneleri
Uzunluk : 16.26 m (53.33 ft)
Kanat Genişliği : 17.53 m (57.50 ft)
Yükseklik : 4.47 m (14.67 ft)
Kanat alanı: 47.02 m2 (506 ft2)
Ağırlık Doneleri
Boş Ağırlık : 9.183 kg (20.246 lb)
Azami Kalkış Ağırlığı : 23.585 kg (52.000 lb)
Yakıt Kapasitesi : Dahili : 4.885 kg (10.700 lb), Harici : 3 x 600 galon (2.270 lt) yakıt tankı
Azami Faydalı Yük : 7.260 kg (16.000 lb)
Güç Kaynağı
Motor : 2 x General Electric TF-34-GE-100 turbofan
Motor Gücü : 2 x 9.565 lbf (40.32 kN)
Performans
Azami Hız : 705 km/s (440 mph) (Deniz seviyesinde)
Seyrüsefer Hızı : 555 km/s (345 mph) (Deniz seviyesinde)
Servis Tavanı : 41.200 ft (12.550 m)
Tırmanma Hızı : 6.000 ft (1.800 m) / dakika
Menzil : Azami yakıt ile 3.950 km (2.130 nm), Tipik yükleme ile 2.000 km (1.080 nm)
G Limiti : + 5.5
Silah donanımı
Top
1 x 30 mm GAU-8/A Gatling (7 namlu, 1.350 mermi)
Havadan Havaya Muharebe Füzeleri
AIM-9L Sidewinder (Sadece OA-10 versiyonunda)
Havadan Karaya Taaruz Füzeleri
AGM-65B/D/G Maverick
Bombalar
GBU-10 Paveway II, GBU-12 Paveway II, GBU-16 Paveway II, GBU-24 Paveway III Lazer güdümlü bombalar
Mk-20 Rockeye, BLU-1, BLU-27/B Rockeye II, BL-755, CBU-52/58/71/87/89/97 Demet bombaları
Mk-82/83/84 Genel maksat bombaları
Mk-77 Yangın bombası (Napalm)
JDAM (A-10C)
CBU-105 WCMD (A-10C)
LAU-68 Hydra 70 mm (2.76 inç) ve 127 mm (5.0 inç) Roket podları
Elektronik Muharebe Destek Donanımları
ALQ-131 ECM podu
LITENING AT/Sniper XR hedefleme podları (A-10C)
