Persler Kimdir
Persler Farisiler Kimdir, Persler Hakkında Bilgi
Farslar (Farsça: فارسی, Osmanlıca: عجم Âcem), çoğunlukla İran bölgesinde yaşayan İranlı bir halktır.
Etimolojik olarak Pars (Pers) sözcüğünden gelmektedir. Pars kelimesi
Arapçanın etkisiyle Fars haline gelmiştir; Arapça’da bulunmayan P harfi F
ile ikame edilmiştir.[5] Arapça’da bu iki ses ortak kapalı a sesi ile
verilmektedir.
Fars devletlerinin tarihi Ahamenişler ve Sasaniler şeklinde 2550 yıl
öncesine kadar uzanır. Farsların dili Farsça, bir Hint-Avrupa dilidir.
Tarihi önemi olan çok sayıda Fars şâir ve bilge mevcuttur.
Terminoloji
Farslar, İranlı bir ulustur. Anzan-Güney Elam civarında yerleşiktiler ve
başkentleri Sus şehriydi. Arapçada “p” sesi olmadığından Araplarca
“Pars/Pers” olarak değil, “Fars/Fers” olarak adlandırılmışlar ve
sonrasında da genel olarak bu adla anılmışlardır. Yani anlaşılacağı
üzere Fars’lar müslüman olmadan önce bu isimle bilinmekteydiler. Günümüz
İranlıların ataları olarak kabul edilirler. Antik İran’da kurulan en
önemli iki imparatorluk Ahamenişler ve Sasaniler, Persler tarafından
kurulmuştur.
Tarih
Tarih kaynaklarında II. Sirus’un hakimiyeti, Pers tarihinin başlangıcı
olarak gösterilmektedir. Ekbatan’ı ele geçiren Sirus, sonrasında tüm
Medya’ya egemen oldu. İ.Ö. 29 Ekim 539 tarihinde Babil’i ele geçirdi ve
buradaki tutsak Yahudileri salıverdi. İmparatorluğun doruk noktası I.
Darius döneminin sonuna kadar olan zaman dilimini kapsar. Bu dönemde
imparatorluk 20 eyaletten oluşmaktaydı ve bunlar “satrap” denilen
valiler tarafından idare edilmekteydi. Anadolu, MÖ 543-333 yılları
arasında Pers hakimiyetinde kaldı. Anadolu’ya Med hakimiyetine son
vererek gelen Perslerin, Anadolu’ya kültürel etkileri bilhassa Kapadokya
(Persçe: Katpatuka) üzerinden olmuştur. Yolları yeniden düzenleyerek
ihtiyaçları olan tahıl, dokuma, hayvan ve hayvan ürünlerini Anadolu’dan
almışlardır. Ayrıca dünyadaki ilk posta teşkilatını kurmuşlardır.
Perslerin boğazlara egemen olması boğazlardan ekonomik gelir sağlayan
İyonyalıların tepkisine neden olmuştur. İyon şehir devletlerini Pers
istilasından kurtarmak için Büyük İskender, Asya seferine çıkar. MÖ
334’te İssos ve Granikos Savaşları ile Persler yenilmiş ve Ahameniş
İmparatorluğu yıkılmıştır. Böylece Helenistik Dönem başlamıştır.
Tarihleri boyunca Persler, tüm Anadolu’nun yerli kültürlerine saygı
göstermişlerdir.
Toplumsal Yaşam
Antik Pers toplumunda aynı sınıftan insanlar dudak dudağa öpüşerek,
astlar ise üstlerinin yanağını öperek selamlaşırlardı. Devlet
otoritesini temsil eden kimseler, önünde rengin eğilerek ve bel
kemikleri öpülerek selamlanırdı. Topluluk içinde tükürmek, sümkürmek ve
akarsuları kirletmek yasaklanmıştı. Ayrıca sokakta yemek yemek de aynı
şekilde hoş karşılanmamaktaydı ve yasaktı. Persler, 36 karakterden
oluşan çivi yazısını kullanmaktaydılar. Uzaklık ölçümünde “parasang”
birimi, ödemelerdeyse “talent” kullanılmaktaydı. Dinleri Mitraizm ve
Zerdüştlük idi.
Persler Kimdir, Persler Hakkında Bilgi
PERSLER (MÖ 550 – MÖ 330)
Merkezi Sus şehri olarak İran’da kurulan Pars Devleti daha sonra çevre
uygarlıklarla savaşarak büyük bir imparatorluk haline gelmiştir.
Böylesine çok geniş imparatorluğu kolayca yönetmek için imparatorluğu
satraplık adını verdikleri eyaletlere bölmüşler ve başlarına satrap adi
verilen askeri valiler tayin ederek yönetmişlerdir. Bu uygulamayla
merkezi otoriteyi güçlü tutmuşlardır.
Uyarı: Ülkenin yönetim birimlerine ayrılarak valiler tarafından yönetilmesi uygulaması ilk defa Persler’de görülür.
• Eyaletlerden oluşan imparatorluktaki olaylardan haberdar olmak ve
satrapları denetlemek için ilk istihbarat teşkilatını kurmuşlardır.
Ayrıca eyaletlerle rahatça haberleşebilmek için ilk posta teşkilatını
kurmuşlardır.
Posta ve istihbarat teşkilatının kurulması merkezi otoriteyi güçlendirmeye yöneliktir.
• Düzenli ticari ve askeri yollar yapmışlar ve Kral Yoluinu tamir ederek Doğu – Batı ticaretini geliştirmişlerdir.
• Persler, kültürel bakımdan hakimiyetleri altındaki bölgelerde fazla
etkili olamamışlardır. Hatta Anadolu, Yunan, Mısır ve Mezopotamya
uygarlıklarından etkilenmişlerdir.
Uyarı: Bir dönem Anadolu’yu elinde bulunduran Perslerin Anadolu
uygarlığından etkilenmesi o dönemde Anadolu’da yüksek bir uygarlığın
olduğunu gösterir.
• Persler Zerdüştlük adı verilen bir dine inanmışlar ve ateşi kutsal
kabul etmişlerdir. Bu dine Mecusilik de denir. Bu dinde iyilik
(Ahuramazda) ve kötülük (Ahriman) tanesinin mücadele ettiğine ve iyilik
tanesinin galip geleceğine inanılır. Bundan dolayı iyilik tanrısına
yardım amacıyla sürekli ateş yakmışlardır.
• Çin uygarlığını, Çin’in yerli halkı ile bu bölgelere göç etmiş olan
Türk, Moğol, Tunguz ve Tibet toplulukları birlikte oluşturmuştur. Çin’de
düzenli bir veraset anlayışı olmadığı için feodal yapı içerisinde
çeşitli sülaleler tarafından yönetilmiştir. Çinde imparatorlanrının
oğlu” unvanına sahip olmuştur. Çin imparatorlarının gücü daimi ordulara
dayan-mıştır. Çin ekonomisi tarım ve ticarete dayanmakla birlikte
ekonomideki en önemli yeri ipek üretimi tutmuştur. ipek böceğinden ipek
üretmeyi başaran Çinliler Doğ ile Batı arasında önemli ticari ve
ekonomik ili kurulmasına yol açan Ipek Yoluinu oluşturma
